Het Plan Hoffman

Michael Rockefeller

Een van de officiële mysteries van de 20e eeuw is wat er nou gebeurd is met Michael Rockefeller.

Familie Rockefeller

De jongste zoon (staand, rechts) van Nelson Rockefeller (zittend). Pa Rockefeller was een van de rijkste mensen ter wereld en zou later vice-president van Amerika worden. Michael verdween van de (Nederlandse koloniale) aardbodem in 1961, in de Asmat, een moeras zo groot als België. 

Asmat

Michael was daar kunst aan het verzamelen.

De Asmat ligt in wat destijds 'Nederlands Nieuw Guinea' werd genoemd. De verdwijning was uiterst vervelend voor de Nederlandse regering (waar Nieuw Guinea de laatste kolonie van was), die bezworen had dat het daar veilig was.

Schedel

En dat het koppensnellen van de inwoners, de Papoea's, tot het verleden behoorde.

Artikel

Het laatste wat er van Michael gezien is, door een Nederlandse antropoloog (Rene Wassing), is dat hij naar de kust zwom vanaf de boot waarmee zij schipbreuk hadden geleden.

Vliegtuigschaduw

Daarna is ieder spoor verdwenen. Er is een enorme zoektocht gehouden met helicopters en vliegtuigen, maar niks.

Sighting?

Er zijn allerlei theorieën geweest en ook diverse 'sightings' van een blanke man die tussen de Papoea's zou leven. Maar er is nooit enig bewijs gevonden.

Ook het televisieprogramma 'Andere Tijden', een paar jaar geleden, eindigt met Rockefeller's zwemtocht. De officiële lezing was dat hij waarschijnlijk is aangevallen door een zoutwaterkrokodil.

Zoutwaterkrokodil

Die daar in de buurt daadwerkelijk voorkomen. Zie hier Steve Irwin zaliger met zo een 'saltie'.

En nu is er een geweldig boek verschenen over de ware toedracht.

Savage Harvest

Ik interesseer me al lang voor deze geschiedenis en heb het boek in het Engels gelezen. En heb vervolgens het plan opgevat om de schrijver Carl Hoffman met het Instituut voor Verwondering naar Nederland te halen. Want dit is echt een bijzonder verhaal over hoe je naar de wereld kijkt. 

En het gaat inderdaad gebeuren! 40 'Verwonderlingen' doen mee à 50 euro pp en zo betalen we voor zijn overtocht. En nu is hij op 9 en 10 oktober onze hooggeëerde gast, met mij als (welingevoerde, daarover zometeen meer) gastheer. Dus het zal niet gewoon een lezing zijn, maar meer een ontmoeting. In het (piepkleine) hoofdgebouw. Dit wordt Hoffmans enige verschijning in zijn soort in Nederland!

Carl's ticket

MIJN RELATIE MET HET VERHAAL

Daarvoor moeten we een kleine 20 jaar terug in de tijd.

Een vriend van mij, B., logeert bij de Nederlandse ambassadeur in Dublin. B. is ziek en de ambassadeur verzorgt hem met kopjes thee. De ambassadeur blijkt vroeger 'koloniaal bestuurder' te zijn geweest in Nieuw Guinea, in de tijd dat Rockefeller verdween. Op een gegeven moment vraagt mijn vriend: Wat is er eigenlijk gebeurd met Michael Rockefeller? Waarop de ambassadeur zegt: Ach... hij is opgegeten, door een Papoea genaamd Peppie.

Peppie...

Peppie de Papoea, de man die Michael Rockefeller heeft opgegeten! Dat kan een ge-wel-dige film opleveren. Over de clash tussen de culturen. Over een westerse prins die een oermens tegen komt. Ik ben met dat idee naar de VPRO gegaan. Cherry Duyns riep: Als dat op TV komt, blijf ik thuis! 

Michael Rockefeller met papoea's

Ik ben dit verhaal gaan researchen. Ik ben bij ene dokter Visser geweest die in Nederland (met een aapje) op het platteland woont. En bij pater van der Wouw, die missionaris is geweest in het dorp (Otsjanep) waar Pep vandaan komt. Visser was daar ooit aan de dood ontstnapt omdat de Papoea's wraak hadden gezworen (hun hele cultuur was gebaseerd op wraak) voor een aantal doden die een Nederlandse patrouille op hun geweten had. Mijn bezoek aan pater van der Wouw, in het rusthuis voor missionarissen in Tilburg (waar een modelbouwtrein in de eetkamer stond) was heel bijzonder. Maar hij was ziek. Hij had TBC. En wilde niet meewerken. Drie weken later was hij dood.

Er waren in die tijd (1997 zoiets) ook ontvoeringen in de Asmat door Papoea-vrijheidsstrijders, vechtend tegen de onderdrukking door de Indonesiërs.

Ik zag er van af.

Maar het heeft me altijd bezig gehouden. Ik heb er onder andere een boek over gelezen dat 10 jaar geleden is uitgekomen: 'Rocky Goes West', van Paul Toohey, dat op de binnenhoes van mijn CD 'JIJ' staat afgebeeld:

JIJ binnenhoes

Om mijn doorlopende liefde voor verhalen aan te geven. Dit boek concludeert ook al dat Michael inderdaad kop gesneld is, maar heeft geen enkel bewijs. Ik vind het niet zo'n goed boek. Een beetje Revu-achtig.

En nu is er het boek Wreed Paradijs.

De schrijver: Carl Hoffman dus, heeft eigenlijk gedaan wat ik had willen / moeten doen. En eerlijk gezegd... beter dan ik waarschijnlijk had kunnen doen. Hij is er vol in gedoken en is maanden daar geweest. Hij doet dat echt goed vind ik. Dit is qua benadering heel dicht bij waar ik van hou. Jongensboek. Ja. Avontuur. Tuurlijk. Maar we willen ook proberen er een vinger achter te krijgen.

Hoffman in het mannenhuis

Wat bijzonder is in zijn boek, is naast zijn reconstructie van de verborgen geschiedenis en het feit dat hij zo dicht mogelijk bij bewijs komt, dat hij zich verdiept en probeert in te leven in het universum van de Papoea's. Dat was echt to-taal anders dan het onze, het westerse. Totaal.

En super interessant, voor mij en zeker weten ook voor verwonderlingen (mensen die meedoen aan het Instituut voor Verwondering) maar volgens mij ook voor alle mensen die van Mondo Leone houden, is dat dat heel erg gaat over hoe je naar de wereld kijkt. Over wat je dingen laat betekenen.

Om maar wat te noemen. Michael verzamelde kunst. Of kunst... wat is kunst? Houtsnijwerken die de Asmat-Papoea's (vanaf nu Asmats te noemen) maakten. Dat houtsnijwerk, vooral hun schilden, is wereldberoemd (geworden).

SchildSchildenSchild

Zo'n schild heb ik bijvoorbeeld altijd willen hebben. Maar zo'n schild is misschien nog tot daar aan toe. Dat is betrekkelijk onbeladen. Michael Rockefeller wilde vooral 'bisj-palen' hebben. Die nu in de Rockefeller vleugel van het Metropolitan Museum of Art (papa Nelsons museum) staan:

Museum

Rechts staan die palen (boven hangen van die schilden, zie je? Zonde om ze zo op een kluitje te hangen vind ik, maar dit terzijde).

Het museum-idee van vader Nelson was dat 'primitieve kunst' gewoon mooi is. Dat je de culturele betekenis niet hoeft te weten om iets mooi te vinden. Dat herken ik. Het hele Instituut voor Verwondering is daar zo'n beetje op gebaseerd. Je kunt iets, om je eigen redenen, gewoon mooi vinden. Klopt.

Maar pas op. 

Zo'n 'bisj-paal' bijvoorbeeld, op deze foto zie je ze beter:

Bisj palen

Zo'n 'bisj-paal' is voor de Papoea's een en al betekenis. Deze palen waren altijd gewijd aan vermoorde mensen die gewroken moesten worden. Pas als die moorden gewroken waren werden de palen uit het 'mannenhuis' gehaald en in het bos gegooid om te vergaan.

Michael (koppelde, net zoals zijn vader, beeld en betekenis los) en wilde palen kopen die nog in het mannenhuis stonden. Maar dat kán helemaal niet. Die palen zijn nog 'in bedrijf' zal ik maar zeggen. De moorden (de Asmats die door de Nederlanders dood waren geschoten) waren nog niet gewroken. Sterker nog, een van de genoegdoeningen voor die moorden, werd later de moord op Michael Rockefeller zélf.

Nou, van die dingen.